Sỏi niệu quản đoạn hẹp – xử lý và tiên lượng

Saigon Medicine Level 4

Đăng trong: Tin tức sức khỏe

0 phút đọc · Ngày 20/10/2025

0

0

0

146

Sỏi niệu quản mắc kẹt tại đoạn hẹp là nguyên nhân thường gặp của đau quặn thận, ứ nước và nguy cơ nhiễm trùng đường tiểu. Bài viết chuẩn Y khoa này giúp bạn hiểu cơ chế hình thành, cách chẩn đoán, tiêu chí lựa chọn điều trị (từ theo dõi – tống sỏi tự nhiên, tán sỏi ngoài cơ thể đến nội soi tán sỏi laser và đặt stent JJ), khi nào cần giải áp cấp cứu, cùng các yếu tố quyết định tiên lượng và chiến lược phòng ngừa tái phát.

Sỏi niệu quản đoạn hẹp là gì ? Khác gì với sỏi thận ?

Sỏi niệu quản là viên sỏi—đa phần bắt nguồn từ sỏi thận—di chuyển xuống niệu quản rồi kẹt lại. “Đoạn hẹp” thường nằm tại các vị trí sinh lý như chỗ nối bể thận–niệu quản, vị trí niệu quản bắt chéo mạch chậu, hoặc lỗ niệu quản đổ vào bàng quang; bên cạnh đó có thể là hẹp bệnh lý do viêm mạn tính, xơ sẹo sau thủ thuật/phẫu thuật. Khi sỏi mắc tại những điểm này, áp lực trong hệ đài–bể thận tăng, gây ứ nước, đau quặn thận; nếu kèm nhiễm trùng, nguy cơ nhiễm trùng huyết và suy giảm chức năng thận sẽ tăng rõ.

Sỏi niệu quản đoạn hẹp là gì ?

Cơ chế và yếu tố nguy cơ

Kích thước, hình dạng và độ cứng của viên sỏi quyết định khả năng mắc kẹt—sỏi lớn hơn 5–6 mm, bề mặt gồ ghề dễ vướng tại đoạn hẹp. Cấu trúc giải phẫu đặc thù hoặc hẹp bệnh lý (xơ, dày thành niệu quản) càng làm lòng ống hẹp. Môi trường nước tiểu cô đặc, pH bất lợi, giảm citrate hoặc magie là “đất tốt” cho tinh thể (calci oxalat, urat, cystin…) kết tụ. Lối sống ít uống nước, ăn mặn, nạp nhiều đạm động vật, hội chứng chuyển hóa, gout… làm tăng nguy cơ sỏi thận, từ đó kéo theo sỏi rơi xuống niệu quản.

Triệu chứng và dấu hiệu “cờ đỏ”

Đau quặn thận là biểu hiện kinh điển: cơn đau dữ dội, từng đợt, lan xuống hạ vị hoặc cơ quan sinh dục, kèm tiểu buốt, tiểu rắt, đôi khi có máu trong nước tiểu. Người bệnh có thể buồn nôn, nôn do phản xạ đau. Các dấu hiệu “cờ đỏ” gồm sốt, rét run, lú lẫn, tụt huyết áp gợi ý tắc nghẽn kèm nhiễm trùng—đây là tình huống cấp cứu. Thiểu niệu hoặc vô niệu, đặc biệt ở thận độc nhất hoặc tắc hai bên, cũng đòi hỏi giải áp khẩn cấp để bảo tồn chức năng thận.

Chẩn đoán: từ lâm sàng đến hình ảnh học

Bác sĩ khai thác triệu chứng, khám lâm sàng và chỉ định xét nghiệm: công thức máu, CRP, creatinin, điện giải, tổng phân tích nước tiểu (tìm hồng cầu, bạch cầu, nitrit, tinh thể) và cấy nước tiểu nếu nghi nhiễm trùng. Siêu âm giúp phát hiện ứ nước và đôi khi thấy bóng lưng sỏi. Chụp CT hệ tiết niệu không cản quang (CT KUB) là tiêu chuẩn vàng để xác định chính xác vị trí, kích thước sỏi, đánh giá độ ứ nước và giải phẫu trước can thiệp. X-quang hệ niệu hỗ trợ khi sỏi cản quang; Uro-CT có cản quang dùng chọn lọc khi cần đánh giá hẹp niệu quản nền.

Xử trí cấp cứu: giải áp, kiểm soát nhiễm trùng và giảm đau

Chỉ định cấp cứu gồm tắc nghẽn kèm sốt/nhiễm trùng toàn thân, vô niệu/thiểu niệu tiến triển, đau không đáp ứng thuốc, thận độc nhất, tắc hai bên hoặc tăng nhanh creatinin. Mục tiêu là giải áp bằng đặt stent JJ (double-J) qua nội soi niệu quản, hoặc dẫn lưu thận qua da ( PCN ) nếu khó đặt JJ hay bệnh nhân nhiễm trùng nặng. Song song là kháng sinh tĩnh mạch theo kháng sinh đồ, bù dịch, kiểm soát đau (NSAID/opiates theo thang bậc) và chỉnh rối loạn điện giải. Khi tình trạng toàn thân ổn, việc tán sỏi sẽ được lên kế hoạch sớm để tránh ứ nước kéo dài.

Chẩn đoán và xử trí sỏi niệu quản đoạn hẹp

Điều trị có kế hoạch: lựa chọn theo kích thước, vị trí và giải phẫu

Theo dõi – tống sỏi tự nhiên (Medical Expulsive Therapy – MET)

Phương án theo dõi kết hợp tống sỏi tự nhiên phù hợp khi sỏi niệu quản đoạn xa có kích thước khoảng ≤5 mm, không có nhiễm trùng, không suy thận và cơn đau được kiểm soát tốt. Bác sĩ thường kê thêm thuốc giãn cơ trơn niệu quản nhóm alpha-blocker (ví dụ tamsulosin) trong vài tuần để tăng khả năng sỏi tự thoát, đồng thời hướng dẫn uống đủ nước, vận động nhẹ và dùng thuốc giảm đau khi cần. Người bệnh được hẹn tái khám mỗi 1–2 tuần; nếu sau 4–6 tuần sỏi vẫn chưa ra hoặc xuất hiện đau tăng, sốt hay dấu hiệu tắc nghẽn, cần chuyển sang phương án can thiệp chủ động.

Tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL)

ESWL là lựa chọn ít xâm lấn, hiệu quả nhất với sỏi ≤10 mm nằm ở đoạn trên hoặc giữa niệu quản, không có dị dạng hệ tiết niệu và không kẹt trong đoạn hẹp rõ. Sóng xung từ bên ngoài được hội tụ để phá vỡ viên sỏi thành mảnh nhỏ giúp đào thải theo dòng nước tiểu. Ưu điểm là hầu như không cần đặt dụng cụ vào đường niệu; nhược điểm là có thể cần nhiều phiên, hiệu quả giảm nếu sỏi quá cứng, người bệnh béo phì, khoảng cách da-sỏi lớn hoặc vị trí sỏi nằm đúng đoạn hẹp làm cản đường thoát mảnh vỡ.

Nội soi niệu quản – tán sỏi laser (URS-LL)

Nội soi niệu quản tán sỏi bằng laser (Holmium/Thulium) hiện là tiêu chuẩn hàng đầu cho sỏi 5–20 mm, sỏi cứng, sỏi thất bại với ESWL, hoặc sỏi bị kẹt tại đoạn hẹp sinh lý hay bệnh lý. Bác sĩ đưa ống soi bán cứng (đoạn xa) hoặc ống soi mềm (đoạn trên/đài thận) tiếp cận trực tiếp, tán vụn sỏi và hút/khai thông đường niệu; sau thủ thuật có thể đặt stent JJ tạm thời 1–4 tuần để giảm phù nề, giảm đau và giúp mảnh vụn thoát ra. Nếu phát hiện hẹp niệu quản nền trong lúc soi, có thể đồng thời nong bóng hoặc rạch trong để giảm nguy cơ tái kẹt.

Các lựa chọn khác (PCNL, tạo hình niệu quản)

Với sỏi lớn, “kẹt cứng” sát đoạn hẹp, ứ nước nặng hoặc thất bại các phương án trên, bác sĩ có thể cân nhắc dẫn lưu thận qua da kết hợp tán sỏi qua da (PCNL) hay kỹ thuật “down-push” tùy trường hợp. Khi hẹp niệu quản bệnh lý dài hoặc xơ sẹo nặng khiến sỏi tái kẹt nhiều lần, phẫu thuật tạo hình như cắt đoạn-nối tận tận hoặc tái cấy niệu quản vào bàng quang được xem xét để sửa chữa cấu trúc, từ đó cải thiện lưu thông và tiên lượng lâu dài.

Điều trị và giải phẫu sỏi niệu quản đoạn hẹp

Xem thêm bài viết liên quan: Khi Nào Bạn Cần Mổ Sỏi Niệu Quản ?
                                              Hiểu Kỹ Về Nguyên Nhân Và Cách Điều Trị Sỏi Niệu Quản 1/3

Vai trò của đặt thông JJ và dẫn lưu thận qua da

Stent JJ giúp duy trì lưu thông nước tiểu, giảm phù nề niệu quản, làm giảm đau và tạo điều kiện cho mảnh sỏi vụn thoát ra sau tán; thời gian lưu stent thường 1–4 tuần tùy mức tổn thương và phù nề. Dẫn lưu thận qua da (PCN) được chọn khi nhiễm trùng nặng, đặt JJ khó, thai kỳ chọn lọc, hoặc cần kiểm soát áp lực bể thận thật nhanh trước khi can thiệp tán sỏi.

Xử trí hẹp niệu quản nền đi kèm

Ở người có hẹp niệu quản bệnh lý (xơ hóa sau viêm, sau can thiệp, sau tia xạ), mục tiêu là khôi phục khẩu kính và dòng chảy. Nong bóng hoặc rạch trong dưới nội soi phù hợp cho hẹp ngắn, chưa xơ cứng nặng. Khi hẹp dài hoặc tái phát sau nội soi, cần cân nhắc tạo hình—cắt đoạn và nối tận-tận, hoặc tái cấy niệu quản vào bàng quang—để loại bỏ “điểm nghẽn” mạn tính vốn là nơi sỏi dễ mắc lại.

Tiên lượng: những yếu tố quyết định

Tiên lượng phụ thuộc kích thước và vị trí sỏi (sỏi nhỏ, đoạn xa dễ xử trí hơn), thời gian tắc nghẽn (tắc càng lâu nguy cơ suy giảm lọc cầu thận càng cao), tình trạng nhiễm trùng đi kèm (yếu tố xấu nếu không giải áp kịp), đặc điểm giải phẫu niệu quản (có hẹp bệnh lý sẽ tăng nguy cơ tái kẹt) và bệnh nền/tuân thủ điều trị (đái tháo đường, béo phì, ít uống nước, ăn mặn…). Với chiến lược cá thể hóa và can thiệp đúng thời điểm, tỷ lệ sạch sỏi sau URS-laser rất cao; chức năng thận thường hồi phục tốt nếu đã giải áp sớm và kiểm soát nhiễm trùng hiệu quả.

Phòng ngừa tái phát sau điều trị

Cốt lõi là uống đủ nước để đạt 2,0–2,5 lít nước tiểu mỗi ngày (cá thể hóa theo thời tiết và vận động), giảm muối, dùng đạm động vật ở mức vừa phải, tăng các nguồn citrate tự nhiên (trái cây họ cam chanh), giữ canxi ăn uống đủ để hạn chế hấp thu oxalat, đồng thời hạn chế đồ ngọt và rượu bia. Người từng có sỏi thận hoặc sỏi tái phát nên được đánh giá chuyển hóa: nước tiểu 24 giờ (calci, oxalat, urat, citrate, pH), các xét nghiệm máu nền và phân tích sỏi nếu có mẫu, từ đó cá thể hóa chế độ ăn và điều trị (ví dụ kali citrate khi hạ citrate niệu, allopurinol khi urat cao…). Tái khám hình ảnh sau 4–6 tuần và theo lịch giúp phát hiện sỏi còn sót hay hẹp tái phát sớm.

Phồng ngừa sỏi niệu quản đoạn hẹp

Kết luận

Sỏi niệu quản kẹt ở đoạn hẹp là tình huống cần đánh giá và xử trí có hệ thống: cấp cứu giải áp khi có nhiễm trùng/tổn thương thận, chọn phương án can thiệp phù hợp (ESWL hay URS-laser), đồng thời nhận diện và sửa chữa hẹp niệu quản nền khi cần. Nhờ điều trị chuẩn và theo dõi sát, tỷ lệ sạch sỏi cao và chức năng thận được bảo tồn. Về lâu dài, phòng ngừa tái phát dựa trên chế độ uống nước – ăn nhạt – kiểm soát đạm động vật – tăng citrate – đánh giá chuyển hóa và tái khám định kỳ sẽ giúp cắt vòng lặp sỏi niệu quản - sỏi thận tái diễn, cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.

 

Saigon Medicine Level 4

Luôn nỗ lực hết sức để truyền tải kiến thức sức khoẻ tới cộng đồng
Vui lòng nhập họ và tên
Vui lòng nhập số điện thoại
Vui lòng nhập địa chỉ
Vui lòng nhập địa chỉ email
Vui lòng nhập nội dung

Bài viết liên quan

Xuất Tinh Sớm: Nguyên Nhân Sâu Xa & Giải Pháp Không Dùng Thuốc
Rối Loạn Tiểu Tiện Ở Phụ Nữ: Khi Bàng Quang Khó Chiều Ảnh Hưởng Tới Tâm Lí Và Cuộc Sống
Quan Niệm Văn Hóa Về Kích Thước Dương Vật
Tất Tần Tật Về Điều Trị Tăng Sinh Lành Tuyến Tiền Liệt
Bạn Đã Hiểu Rõ Về Căn Bệnh Tiểu Đêm Chưa?
Tất Tần Tật Về Suy Giảm Testosterone Bạn Cần Biết
Xuất tinh sớm & tâm lý: Khi chuyện “nhanh” là cả một câu chuyện bên trong
Liệu Kẽm Có Chữa Được Rối Loạn Cương Dương?
Chẩn Đoán Và Điều Trị Tăng Sinh Lành Tính Tuyến Tiền Liệt
Nam giới cần biết gì về dài bao quy đầu?
Xuất Tinh Sớm: Nguyên Nhân Sâu Xa & Giải Pháp Không Dùng Thuốc
Rối Loạn Tiểu Tiện Ở Phụ Nữ: Khi Bàng Quang Khó Chiều Ảnh Hưởng Tới Tâm Lí Và Cuộc Sống
Quan Niệm Văn Hóa Về Kích Thước Dương Vật
Tất Tần Tật Về Điều Trị Tăng Sinh Lành Tuyến Tiền Liệt
Bạn Đã Hiểu Rõ Về Căn Bệnh Tiểu Đêm Chưa?
Tất Tần Tật Về Suy Giảm Testosterone Bạn Cần Biết
Xuất tinh sớm & tâm lý: Khi chuyện “nhanh” là cả một câu chuyện bên trong
Liệu Kẽm Có Chữa Được Rối Loạn Cương Dương?
Chẩn Đoán Và Điều Trị Tăng Sinh Lành Tính Tuyến Tiền Liệt
Nam giới cần biết gì về dài bao quy đầu?

Hiện thêm bài viết

Hiểu về Sỏi Thận

Sỏi Thận Không Còn Là Nỗi Lo - Nếu Bạn Điều Trị Đúng Cách Ngay Từ Đầu

Sỏi Thận Không Còn Là Nỗi Lo - Nếu Bạn Điều Trị Đúng Cách Ngay Từ Đầu

Ngày 11/10/2025

Sỏi thận không chỉ là những viên sỏi gây đau quặn từng cơn. Nếu không được điều trị đúng cách, chúng có thể âm thầm làm suy giảm chức năng thận, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Điều đáng lo ngại là ngay cả những viên sỏi nhỏ chỉ vài milimet tưởng chừng “vô hại” vẫn có thể gây tắc nghẽn đường tiểu, nhiễm trùng, thậm chí dẫn đến suy thận nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

Nhiều người từng đi tán sỏi 1–2 lần, tưởng đã “hết bệnh”, nhưng chỉ sau vài tháng, triệu chứng quay lại: đau mỏi thắt lưng, tiểu buốt, tiểu ra máu, mệt mỏi kéo dài… Nguyên nhân phổ biến đến từ điều trị chưa triệt để, không cá nhân hóa theo cơ địa, hoặc bỏ qua chế độ ăn uống, vận động và theo dõi sau điều trị.

Sỏi thận không thể chữa theo kiểu đối phó hay trông chờ “tán một lần là xong”. Để điều trị hiệu quả và ngăn tái phát, cần có phác đồ bài bản, được theo dõi bởi bác sĩ chuyên sâu và quan trọng nhất là hiểu đúng mức độ nguy hiểm của bệnh từ sớm. Đừng chủ quan, vì bạn chỉ có một đôi thận để sống khỏe.

Tất tần tật về tán sỏi thận nội soi ngược dòng bằng ống mềm

Ngày 11/10/2025

Tất tần tật về tán sỏi thận nội soi ngược dòng bằng ống mềm

Các Phương Pháp Điều Trị Sỏi Thận & Dự Đoán Chi Phí Điều Trị

Ngày 12/07/2025

Các Phương Pháp Điều Trị Sỏi Thận & Dự Đoán Chi Phí Điều Trị

Cách Đẩy Sỏi Thận Ra Ngoài An Toàn: Giải Pháp Toàn Diện

Ngày 11/10/2025

Cách Đẩy Sỏi Thận Ra Ngoài An Toàn: Giải Pháp Toàn Diện

Hiểu về Nam Khoa

So Sánh Các Phương Pháp Điều Trị Sùi Mào Gà: Đốt, Áp Lạnh và Dùng Thuốc

So Sánh Các Phương Pháp Điều Trị Sùi Mào Gà: Đốt, Áp Lạnh và Dùng Thuốc

Ngày 14/10/2025

Sùi mào gà do virus HPV gây ra, lây qua đường tình dục, xuất hiện u nhú ở vùng sinh dục, hậu môn, miệng. Điều trị bao gồm đốt laser (hiệu quả, ít nhiễm trùng nhưng có thể gây sẹo), áp lạnh (ít đau, phù hợp nốt nhỏ, cần lặp lại), bôi thuốc (đơn giản, chi phí thấp nhưng lâu dài). Bác sĩ Hồ Nguyên Trường, chuyên gia Tiết niệu - Nam học, khuyên điều trị sớm, kết hợp phương pháp, xét nghiệm đồng nhiễm và kiêng quan hệ để tránh lây lan. Tiêm vắc-xin HPV sau điều trị giúp giảm nguy cơ tái phát. Liên hệ cơ sở y tế uy tín để được tư vấn.

Mổ Giãn Tĩnh Mạch Thừng Tinh Liệu Có Đáng Sợ Như Lời Đồn?

Ngày 11/10/2025

Mổ Giãn Tĩnh Mạch Thừng Tinh Liệu Có Đáng Sợ Như Lời Đồn?

Đừng Cắt Bao Quy Đầu Bằng Máy Stapler Nếu Bạn Chưa Biết Những Điều Này

Ngày 11/10/2025

Đừng Cắt Bao Quy Đầu Bằng Máy Stapler Nếu Bạn Chưa Biết Những Điều Này

Hãy Cảnh Giác Trước Mọi Kịch Bản Lừa Đảo Cắt Bao Quy Đầu

Ngày 11/10/2025

Hãy Cảnh Giác Trước Mọi Kịch Bản Lừa Đảo Cắt Bao Quy Đầu

Bài viết liên quan

Xuất Tinh Sớm: Nguyên Nhân Sâu Xa & Giải Pháp Không Dùng Thuốc
Rối Loạn Tiểu Tiện Ở Phụ Nữ: Khi Bàng Quang Khó Chiều Ảnh Hưởng Tới Tâm Lí Và Cuộc Sống
Quan Niệm Văn Hóa Về Kích Thước Dương Vật
Tất Tần Tật Về Điều Trị Tăng Sinh Lành Tuyến Tiền Liệt
Bạn Đã Hiểu Rõ Về Căn Bệnh Tiểu Đêm Chưa?
Tất Tần Tật Về Suy Giảm Testosterone Bạn Cần Biết
Xuất tinh sớm & tâm lý: Khi chuyện “nhanh” là cả một câu chuyện bên trong
Liệu Kẽm Có Chữa Được Rối Loạn Cương Dương?
Chẩn Đoán Và Điều Trị Tăng Sinh Lành Tính Tuyến Tiền Liệt
Nam giới cần biết gì về dài bao quy đầu?
Xuất Tinh Sớm: Nguyên Nhân Sâu Xa & Giải Pháp Không Dùng Thuốc
Rối Loạn Tiểu Tiện Ở Phụ Nữ: Khi Bàng Quang Khó Chiều Ảnh Hưởng Tới Tâm Lí Và Cuộc Sống
Quan Niệm Văn Hóa Về Kích Thước Dương Vật
Tất Tần Tật Về Điều Trị Tăng Sinh Lành Tuyến Tiền Liệt
Bạn Đã Hiểu Rõ Về Căn Bệnh Tiểu Đêm Chưa?
Tất Tần Tật Về Suy Giảm Testosterone Bạn Cần Biết
Xuất tinh sớm & tâm lý: Khi chuyện “nhanh” là cả một câu chuyện bên trong
Liệu Kẽm Có Chữa Được Rối Loạn Cương Dương?
Chẩn Đoán Và Điều Trị Tăng Sinh Lành Tính Tuyến Tiền Liệt
Nam giới cần biết gì về dài bao quy đầu?

Hiện thêm bài viết

Hỏi đáp tại đây